Vaak hebben opa’s en oma’s voor een scheiding goed en regelmatig contact met hun kleinkinderen. Dat kan variëren van af en toe een bezoekje, tot elkaar regelmatig zien als ze in de buurt wonen of helpen met de opvang. Dit laatste zou in de toekomst best eens meer voor kunnen komen.

Grootouders zijn belangrijk

Zij zijn belangrijk voor een evenwichtige ontwikkeling van kinderen. Het is goed voor kinderen om verbonden te zijn met en begrip te hebben voor hun afkomst. De aanwezigheid van grootouders tijdens een scheiding kan  voor kinderen een stabiele basis zijn om op terug te vallen en vergroot de kans dat ze goed uit de scheiding komen.

Je kleinkinderen niet meer zien

Het komt voor dat opa’s en oma’s hun kleinkinderen niet meer zien. Omdat er ruzie is met hun eigen kind of met het ex-schoonkind. Het kan voorkomen dat de grootouders betrokken zijn geraakt bij de scheiding, partij hebben gekozen en zichzelf buiten spel hebben gezet doordat ze zich actief bemoeiden met de strijd. Soms laaien de ruzies tussen ouders zo hoog op dat een van de ouders weigert om de kinderen nog bij de ouders van de ander te laten komen. Het zijn drama’s die grote impact hebben op het geluk van betrokken partijen.

Hebben opa en oma rechten?

Het komt niet zo vaak voor dat grootouders een juridische procedure starten om hun kleinkinderen te mogen zien. Veel grootouders zullen ervan afzien om het conflict niet verder op de spits te drijven, of omdat ze weten dat de juridische positie van grootouders in Nederland slecht is. Op verzoek van grootouders kan de rechter een omgangsregeling opleggen, maar die doet dat pas als er aan twee voorwaarden is voldaan: family life en het belang van het kind.

Recht om je afstamming te kennen

In de omliggende landen is dit anders geregeld. Kinderen hebben recht op omgang met hun grootouders, louter op basis van de juridische afstammingsband. Het kan soms wel beperkt worden tot omgang met de kleinkinderen in de periode dat het eigen kind contact heeft met de kinderen, en niet daarbuiten (dus je mag de kleinkinderen zien, als ze bij je eigen kind zijn). In het kader van de wet Gelijkwaardig ouderschap na Scheiding, die zo geformuleerd is dat het kind het recht heeft op de zorg van beide ouders, zou het recht op omgang met je grootouders een mooie en terechte toevoeging zijn.

Family life

Er moet sprake zijn van een ‘nauwe persoonlijke betrekking’ of family life. Het aantonen daarvan is niet gemakkelijk. Je moet daarvoor concrete bewijzen van gezinsleven kunnen tonen (foto’s, getuigen etc.). Daarnaast wordt het bewijs ook door verschillende rechters ook op verschillende manieren geïnterpreteerd. De ene rechter vindt contacten die in ‘het gebruikelijke dagelijkse verkeer’ plaatsvinden onvoldoende om als family life beoordeeld te worden en wijst de omgangsregeling niet toe. Een andere rechter vindt dat wel weer voldoende. Er zijn hiervoor geen eenduidige richtlijnen.

Belang van het kind

Als het recht op omgang is vastgesteld moet er nog een hobbel genomen worden. Er moet namelijk worden vastgesteld of het recht op omgang wel in het belang van het kind is. Het moet wel passen in de agenda van het kind, zeg maar. Dit is het moment waarop de argumenten van de tegenpartij worden ingebracht. Die zal n.l. proberen aan te tonen dat omgang niet in het belang van het kind is. Als de zaak nog niet gepolariseerd was, dan zal dat nu wel gebeuren.

Je moet er dus veel voor over hebben om een procedure te beginnen als grootouders. Veel geld, maar ook het risico durven te lopen dat je kinderen nog verder van je verwijderd raken.

Spreek geen kwaad

Grootouders kunnen niet altijd iets doen om te voorkomen dat de boel escaleert. Soms wel. Een hele wijze les is in ieder geval om geen partij te trekken in de scheiding van je kind. En om tegen de kleinkinderen geen kwaad te spreken over de andere ouder of over een nieuwe partner. Niet alleen om zo je kansen op omgang te vergroten overigens, maar ook omdat je je kleinkinderen daarmee niet helpt. Je brengt ze daarmee alleen nog maar meer in een loyaliteitsconflict.

Deels ontleend aan; Grootouders, kleinkinderen en omgang: een typisch Nederlands probleem, door P. Vlaardingerbroek (Tijdschrift voor Scheidingsrecht)

Echtscheiding Nijmegen